خاک

آزمایش خاک

زمان مناسب برای نمونه برداری و انجام آزمایش خاک اواخر فصل پاییز و اوایل فصل بهار است. اول به این دلیل که در این دوران فعالیتهای کشاورزی محدود و اندک است. دوم به این علت که در صورتیکه نتیجه آزمایش خاک، کمبود برخی عناصر را نشان بدهد میتوان در کوددهی پاییزی و بهاری مکملهای لازم را به خاک اضافه نمود.

پارامترهای حاصلخیزی خاک
پارامترهایی که معمولاً اندازه گیری میشوند عبارتند از اسیدیته خاک، شوری، نیترات، فسفر، پتاسیم ، بر، نسبت SAR، عناصر میکرو مثل آهن منگنز روی و مس. اما میزان هر یک چه میزان باید باشد؟
این موضوع کاملاً به نوع خاک و بخصوص به نوع کشت بستگی دارد. چراکه شرایط بهینه برای هر گیاهی متفاوت است. به همین خاطر است که یک استاندارد خاک واحد برای همه گیاهان بصورت یکدست وجود ندارد. بلکه متخصصین برای هر گیاهی، شرایط خاص مورد نیاز همان گیاه را شناسایی و معرفی کرده اند. کشاورزان و باغداران نیز متناسب با محصول خود و نتایج آزمایش خاک کشاورزی انجام شده میتوانند تصمیم بگیرند چه نوع کودی ، به چه مقدار و در چه دامنه زمانی به خاک اضافه نمایند تا محصولات نهایی کیفیت مناسبی داشته باشند. بصورت کلی راجع برخی پارامترهای مورد سنجش میتوان موارد ذیل را ارائه نمود:

pH:
همانطور که میدانید این شاخص نشاندهنده اسیدی یا قلیایی بودن خاک است. آنچه اهمیت این پارامتر را بیشتر میکند تاثیر آن بر در دسترس بودن عناصر مورد نیاز گیاهان است . pH کمتر از ۷ نشاندهنده اسیدی بودن و بیشتر از ۷ نشاندهنده قلیایی بودن خاک می باشد. بیشتر گیاهان در محدوده واکنش خاک بین ۶٫۵ تا ۷٫۵ به خوبی رشد و نمو میکنند.‌در جدول زیر تاثیر pH بر میزان جذب مواد غذایی قابل مطالعه است. همانطور که مشاهده میشود کمبود عناصری مانند آهن و روی می تواند در خاکهایی با pH بیش از ۸ برای همه گیاهان رخ دهد. حتی در برخی گیاهان حساس تر مانند افرا ، بلوط ، انگور ، سیب در pH بالاتر از ۶ نیز کمبود آهن به تدریج تاثیراتش را نشان می دهد.

بافت خاک:
کلاس یا طبقه خاک با این شاخص مشخص می شود. خاک شنی از ذرات درشت تشکیل شده است و ظرفیت نگهداری آب اندکی دارد. در نقطه مقابل خاک شنی، خاک رس قرار دارد که ذراتش بسیار ریزند و به همین علت مانع عبور آب میشوند. بین این دو خاک نیز، خاک سیلت قرار دارد. با اینحال چنانچه به شکل زیر نگاه کنید عموماً بهترین خاک برای گیاهان خاک لومی است. یادآوری اینکه در ایران اغلب خاک ها رس بالایی دارند و در دسته بندی خاکهای سنگین قرار می گیرند

درصد مواد آلی:
مواد آلی موجود در خاک بقایا و بازمانده گیاهان و جانوران هستند. اهمیت این پارامتر که گاهی با درصد کربن آلی هم عنوان میشود در نقش آن در حاصلخیزی خاک و ممانعت از فرسایش خاک است. همانگونه که انتظار میرود خاکهای کشور بجز نوار حاشیه دریای خزر از نظر درصد مواد آلی به شدت فقیرند و معمولاً کمتر از نیم درصد مواد آلی دارند. در حالیکه در خاکهای حاصلخیز این میزان حداقل ۲ درصد است.

هدایت الکتریکی:
هدایت الکتریکی یا (EC) ناشی از یونهای نمک موجود در خاک است. اهمیت هدایت الکتریکی خاک بدان جهت است که بالا بودن آن مستقیماً بر میزان رشد و نمو گیاهان اثر می گذارد. در مقیاس دسی زیمنس بر متر اگر میزان EC بین دو تا چهار باشد، رشد گیاهان حساس به شوری دچار اختلال میشود. در EC بین چهار و هشت، غالب گیاهان رشدشان مختل میشود. در EC بین هشت تا شانزده تنها گیاهان مقاوم به شوری میتوانند رشد کنند و نهایتاً در EC بیشتر از شانزده تنها دسته معدودی از گیاهان که مقاومت بسیار خوبی نسبت به شوری دارند میتوانند رشد نمایند.