آویشن باغی
اختصاص به نواحي غرب مديترانه داشته و دو گونه از اين گياه مطرح بوده است كه يكي براي مصارف طبي بكارمي رفته كه دارای گلهايي به رنگ سفيد و ديگري كه نوع سياه ناميده مي شده است. اسانس آویشن باغی خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد. از این اسانس در صنایع داروسازی، صنایع غذایی، کنسروسازی و صنایع بهداشتی و ارایشی استفاده می شود. مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور است و از آن برای معالجه سرفه ایجاد می شود. از عصاره الکلی و تنتور تهیه شده از پیکره آویشن باغی برای معالجه سرفه و گلو درد استفاده می شود آويشن داراي ماده موثره تيمول مي باشد و گياهي است چندساله كه از اواسط ارديبهشت سال دوم گل مي هد. ريشه اين گياه چوبي، مستقيم و محكم است بنابراين مي تواند اين گياه را به خوبي درخود نگه دارد. ساقه آن چهارگوش و منشعب مي باشد.
نيازهاي اكولوژيکی:
دما:
در طول رويش به هواي گرم نياز دارد و طاقت سرما ندارد و اگر برف آن را در سه ماه نپوشاند ممكن است خشك شود.
رطوبت:
تحمل خشكي را دارد و خشكي دوست به حساب مي آيد به همين دليل در زمينهاي گود كه سطح آب به سطح زمينها نزديك باشد كشت نشود به غرقابي بودن زمين حساس است.
خاک:
كشت اين گياه درخاك سنگين توصيه نمي شود و خاك سبك با زهكش مناسب كه حاوي تركيبات كلسيم با pH 8-5/4 مناسب است بهترين نوع خاك براي كشت اين گياه مي باشد. اگر خاك مرطوب و سنگين باشد در كميت و كيفيت اسانس تاثير نامطلوب خواهد داشت. مواد غذايي خاك اگر بيش از حد يا كمترازحد باشد در هر دو حالت مناسب نبوده هم در پيكر رويشي هم اسانس باعث كاهش عملكرد مي شود.
نور:
با توجه به مديترانه اي بودن گياه لازم است طول دوره رشد از نوركافي برخوردار باشد بخصوص در اوايل رشد به سايه بسيارحساس است. پس بايد در مناطق آفتابي و يا شيبدار كشت آن در دامنه هاي جنوبي قابل توصيه مي باشد.
ارتفاع:
آويشن در كوهستانها تا ارتفاع 2000 متري و حتما گاهي بيشترمي رويد. در ايران گونه T.serpylumn رويش دارد. اما آن گونه كه بسيار در ايران رويش دارد Thymus kotschyamus است كه در آذربايجان به كاكوتي معروف است آويشن شيرازي يا آويشن پهن با نام علمي Zataria multyflor در فارس بعمل مي آيد.
تاريخ و فواصل كاشت:
زمان كاشت:
اگر بخواهيم بذر بكاريم پائيز و در مناطق سردتر اواخر تابستان و ديگر كشت غيرمستقيم و نشايي باشد بهترين زمان انتقال بهار (قبل از شدت يافتن تابش خورشيد) و يا اواخر تابستان مي باشد.
فواصل كشت:
عمق كاشت بذر در هر شرايط نبايد از 5/0 سانتي متر بيشترباشد (چون ريزهستند)
شيوه هاي تكثير و روش كشت:
روش كشت از دو طريق جنسي (بذر) و غيرجنسي (قلمه يا تقسيم بوته) انجام مي گيرد.
در كشت جنسي يا مستقيما بذور در زمين كشت مي شود و يا از طريق كشت در خزانه بطور غير مستقيم عمل كشت صورت مي گيرد.
در روش غيرمستقيم خزانه پس از آماده شدن و تامين عناصر غذايي، مورد استفاده قرارمي گيرد. كيفيت بذر ازنظرخلوص و قدرت جوانه زني تاثير مستقيم برفواصل كشت دارد و بذور را مي توان با ماسه و خاك به نسبت 1 به 3 مخلوط نمود و بذر مورد نياز براي هرمترمربع خزانه 1-8/0 گرم مي باشد. عمق بذر در خزانه 5/0 سانتي متر بوده و بهتر است جهت كشت بذر آويشن به دليل ريزبودن به نسبت يك به سه با ماسه مخلوط گردد. بهترين زمان انتقال نشاء ها اواخر بهار و اوايل تابستان مي باشد و براي هر هكتار زمين تقريبا” به تعداد 240-160 هزار نشاء نياز است.
آبياري منظم و وجين علف هاي هرز رشد سريع گياهكها را موجب مي گردد. مناسب ترين زمان انتقال نشاء ها زماني است كه تا ارتفاع 15 سانتي متر و ريشه آن 7-5 سانتي متر رشد كرده باشد. انتقال مي تواند هم به صورت دستي و هم با ماشين آلات (درمقياس كشت زياد) انجام گيرد. فواصل كشت در بين رديف ها 10 تا 15 سانتي متر و داخل رديفها كمتر از 5 سانتي متر باشد. انتقال قلمه ها پس از ريشه دهي و ظهور اندام هاي هوايي و در زمان مناسب انجام خواهد شد. تقسيم بوته نيز با استفاده از بوته هاي چند ساله كه سالم و عاري از بيماري است انجام مي گيرد بطوريكه بوته ها به چند قطعه كه حاوي اندام هوايي و ريشه باشندتقسيم شده و در زمين اصلي كاشته مي شوند.
برداشت محصول:
زمان مناسب برداشت آويشن در آغاز گلدهي مي باشد كه معمولا از اواسط ارديبهشت ماه شروع مي شود. با توجه به تاثير بسزاي برداشت محصول در زمان آفتابي بودن روز اگر برداشت پيكر رويشي اين گياه در ساعاتي از روز كه تابش وجود داشته باشد انجام گيرد عملكرد اسانس گياه افزايش خواهد يافت. دفعات برداشت در سال اول يكبار، اما از سال دوم به بعد تا سه بار مي توان عمليات برداشت را انجام داد. طول اندام هوائي كه بايد برداشت شود از فاصله 10 تا 15 سانتيمتري سطح زمين خواهد بود و فواصل كمتر از اين سبب مي گردد تا مقدار ساقه هاي چوبي ضخيم افزايش يافته و تاثير نامطلوبي در كيفيت اسانس داشته و از طرفي ميزان آلودگي به خاك افزايش ميابد كه نهايتا” از ارزش محصول مي كاهد. اسانس در سال اول رويش كم بوده و در سال دوم عملكرد بطور قابل ملاحظه اي افزايش يافته است.
